Oud Vredestheater, springlevend

't Kan Anders
2000 nr. 4

hoofdmenu

inhoudsopgave

archief

over 'tKA

uw reactie

Zeggen velen: oorlog zal altijd blijven bestaan, weinigen, onder wie kunstenaars en geleerden, zeggen: stop die waanzin, zoek nieuwe wegen tot vrede.

Aischylos (525-456 j.v.Chr.) soldaat, dichter en regisseur, laat in zijn eerste stuk "De Perzen" het leed van de vijand spelen.

Over verzoening gesproken!

In 2000 vond de regisseuse, Alize Zandwijk, dat het nù het moment was om met het RO Theater De Oresteia van Aischylos te spelen: "We hebben net een eeuw achter de kiezen vol bloedvergieten en vernietigingsdrift. Voor mij is dit een stuk dat voert van de waanzin van de oorlog naar het licht".

Aluin o.r.v Erik Snel bracht in dezelfde tijd dit stuk en wel onder de titel "Het Verhaal van Orestes" om te laten uitkomen dat oorlog altijd een wraak op wraakgeschiedenis is geweest, waardoor er nooit vrede zal komen.

oude verhalen

De te weinig overgebleven tragedies van Aischylos gaan uit van Griekse mythen en sagen. Daar woedden in gezin en tussen staten haat, wraak en oorlog. In "De Oresteia" wordt verwezen naar gruwelen uit de oudheid van Zeus tot Pelops en vandaar naar Pelops zonen: Atreus en Thyestes. Atreus zette Thyestes diens zonen te eten voor. Thyestes en zijn (derde) zoon, Aighistos, vermoordden Atreus. Enz.

De zonen van Atreus, Agamemnon en Menelaos, werden helden in de Trojaanse oorlog ± 3000 jaar geleden. Deze zou gaan om Helena die door de Trojaanse kroonprins, Paris, ontvoerd werd. Maar in de politieke werkelijkheid ging het om de doorgang door de Hellespont.

Aischylos maakte, door Griekse sagen en mythen geïnspireerd, springlevend vredestheater.

als Troje gevallen is, begint de Oresteia

Korte inhoud: Agamemnon die eertijds zijn dochter, Ifigeneia, t.w.v. een gunstige wind geofferd had, keert naar huis. Na een feestelijk onthaal wordt hij, samen met zijn minnares, Kassandra, door zijn vrouw, Klytemestra en haar vriend, Aighistos, vermoord. Dochter Elektra en haar uit ballingschap teruggekeerde broer, Orestes, vermoorden hun moeder, Klytemestra, èn Aighistos. Wraakgeesten achtervolgen Orestes totdat hij dankzij Athene,die o.a.godin van de vrede is, via een democratische stemming vrijgesproken wordt. Dan veranderen de Kwade Geesten in Goede Geesten en is er sprake van democratie en vrede.

een theatraal wonder: eenzelfde basis, tweeërlei expressie

De Oresteia van het RO Theater in de grote zaal van de Rotterdamse Schouwburg had vooral toeschouwers boven de dertig getrokken. Het toneelbeeld was diep, breed en machtig. De achterzijde liet een oeroude rotswand uit Tibet en links opzij een waterstroom zien. Erboven riepen kroonluchters Oosterse sferen op. Zand en zandstenen muren met bossen hakhout van wilgen boden een aardse indruk. Een bezet, maar prachtig decor, dat evenals de gehele enscenering vol symboliek zat. Het indrukwekkende spel van de acteurs voegde daar nog waarde aan toe.

Bij aanvang van de voorstelling flakkerde tegen de zwarte rotswand en tussen donkere bomenrijen een vuur op, als teken dat de oorlog teneinde was. Om de cyclus van lijden, wraak, haat en oorlog aan te duiden, werden symbolen van water, bloed, roestend metaal, oude rituelen en ook muziek uit alle werelddelen gebruikt. Veelkleurige en simpele kostuums symboliseerden het internationale karakter en het verlangen naar vrede. De vele moorden die achter de rotswand plaats vonden en het gedrag van een "held" als Agamemnon die hier een rauwe soldaat en dictator was, staken af tegen de stiltes, ontleend aan Boeddhisten en Hindoestanen. Aan het eind van de voorstelling brak na geweld van oorlog en ander geweld het licht van de vrede door.

Pallas Athene, o.a. godin van de vrede, bevrijdt Orestes van de Wrekende Geesten, die dan Goede Geesten worden. In 500 j. v. Chr. was dat nog te doen met licht en lichtjes.

het Verhaal van Orestes

Ik voelde me thuis in het jonge klimaat van Aluin, dat met vier acteurs de hele Oresteia ging spelen. Jeugd alom, muisstil gedurende de hele voorstelling, maar schaterend op momenten vol humor.

Hi-Ho riepen de acteurs van de bar met drankjes naar het publiek hollend. Er stond op de speelvloer verder slechts een kapstok met kleren die de in hun dagelijkse plunje gestoken twee actrices en twee acteurs gebruikten om hun rol accent te geven. Bij hun voorstelling kun je niet wegdromen. De toeschouwers speelden a.h.w. mee, alsof Brecht de regie voerde. De toepasselijke muziek schalde soms luid in marsen van Sousa, maar vertolkte ook wel treurige gevoelens in klassieke of moderne muziek.

Na hun groet aan het publiek gaan de acteurs van Aluin het verhaal over de bloedige familie a.h.w. aan het publiek "vertellen". Het is voor de toeschouwer opletten geblazen, want iedere acteur speelt, zonder zich noemenswaard te verkleden, vele rollen. De akteur die als Agamemnon met een rugzakje opkomt, kan later met een jas aan, Orestes spelen. Klytemestra is door enkel een satijnen hesje als koningin te herkennen. De gedode personages zitten in dichtgenaaide zakken. Godin Athene maakt in een jonge outfit, snel aantekeningen om de stemmen voor of tegen de democratie te turven. Er wordt met furore gespeeld!

Bij Aluin eindigt het verhaal van Orestes met een in een hoekje weggedoken Klytemestra, die als moeder treurt over haar dochter, Ifigeneia, en als vrouw rouwt over het verlies van haar man, Agamemnon. Wat is oorlog? Niets dan ellende.

vredestheater

De twee voorstellingen zijn niet te vergelijken, maar allebei schitterend. Daarom is mijn advies, zowel aan het RO Theater als aan Aluin: Ga er mee door, blijf eraan werken! En blijf spelen tot alle toeschouwers beseffen dat haat, wraak en oorlog moeten ophouden en dat er vrede moet komen.

En U vredesvrienden: ga naar zulke mooie voorstellingen!

Els Wiertz-Boudewijn