Debat 'De Verkenning'

Rotterdam, Culturele Europese Hoofdstad

Die 18de mei 2001 is er 'Rondom Erasmus' in de Laurenskerk zoveel gebeurd en het was zo'n bijzondere dag, dat ik helaas slechts brokken uit het grote geheel kan halen. Beginnen wil ik met mijn bewondering te uiten voor Rein Heijne, die zich twee jaar volledig heeft ingezet om dit vredesproject vorm te geven. Uit eerdere informatie weet u dat de organisatie in handen was van het Humanistisch Vredesberaad en Pais, maar het was vooral Rein die het project heeft uitgedacht, de contacten met de mensen legde en de touwtjes in handen had.

Ruim 200 bezoekers kwamen in de prachtige Laurenskerk bijeen, waar ze door Erasmus zelf werden welkom geheten. Na een gezamenlijk lied was het woord aan Herman Meijer, wethouder van Rotterdam, die als thema 'Geweld en de Stad' had. Hij concludeerde, dat het gangbaar is geworden respect te eisen, zonder respect te geven. Velen, en vooral ouderen, durven geen gebruik meer te maken van wat de stad te bieden heeft. Onnodig leiden ze een angstig en mager bestaan. Gelukkig bleek later dat er een lichtpuntje is. In een bepaalde wijk hebben buurtbewoners het initiatief genomen mensen van verschillende groepen bijeen te brengen: ouderen en jongeren, mensen met verschillende culturele achtergronden etc.. Door gesprekken met elkaar, het horen van elkaars angsten en frustraties, groeit begrip. Mensen met verschillende culturele achtergronden nodigen elkaar af en toe op de maaltijd. Ouderen organiseren gezamenlijke uitstapjes naar voor hen 'gevaarlijke' buurten op 'angstige' tijden. Het helpt onzekerheid en zich bedreigd voelen weg te nemen.

Het thema 'Geweld en Europa' was voor rekening van het Belgische parlementslid Fauzaya Talhaoui. Rechts-radicalen, zoals die van het Vlaams Blok, maken misbruik van de onzekerheid en angst van een grote groep mensen. Zij wijzen een zondebok aan voor problemen. Mensen gaan zich daardoor nog onveiliger voelen en verliezen vertrouwen in de overheid. Dat tast de democratie aan. Mensen trekken zich terug, zien niet meer dat ze een taak in de samenleving hebben, solidariteit en saamhorigheid komen in de verdrukking. Door overspannen beloftes over wat politiek realiseerbaar is, wordt de kloof tussen burger en politiek groter. De pers voedt de verwarring en onzekerheid door negatieve en vertekende berichtgeving. Ze wees op verrechtsing en extreem rechts geweld zoals dat op verschillende plaatsen in Europa opduikt. We moeten daarop alert zijn, ook in eigen omgeving. Verder waarschuwde ze ervoor dat hoe meer geweld Europese landen gebruiken om hun vermeende belangen in de rest van de wereld te behartigen, hoe meer de slachtoffers van dat geweld zich tegen ons zullen keren en hoe meer het nationalisme zich in die landen zal ontwikkelen.

Rabbijn Soetendorp ziet verrechtsing, ook in Nederland, onder de oppervlakte aanwezig. Er zou aandacht besteed moeten worden aan 'onderwijs in mededogen'. Bram van der Lek, van Burger Vredesteams Nederland, vindt dat kinderen van jongsaf opgevoed moeten worden in 'zich in anderen verplaatsen'. De historicus Leo van Bergen was daar pessimistisch over. 'Mensen leren niet van de geschiedenis', dus verbetering van onderwijs zal niet helpen. Lietje van Blaaderen, psychiater, dacht daar anders over. Zij stelde voor ervaringsdeskundigen lezingen op scholen te laten geven. Er was een ervaringsdeskundige aanwezig, die kinderen op scholen vertelt over zijn drugsverleden; over zijn verloren jaren, toen hij verslaafd was. De strijd om er vanaf te komen. Zijn spijt over wat hij daardoor in zijn leven heeft verwoest.

Voor 'Geweld en Cultuur' was Ger Groot gevraagd, filosoof aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. In zijn verhaal stonden hebzucht en afgunst centraal. In onze cultuur is hebzucht van een ondeugd, een deugd geworden. Het heeft vooruitgang gebracht en ging gepaard met een toename van kennis, macht en mogelijkheden (bevordert ook de economie). Het gekke is dat onze behoeften niet door enige vervulling worden getemperd, integendeel. Hoe meer we hebben, hoe meer we willen hebben. Niettemin zijn hebzucht en afgunst waarschijnlijk de meest voorkomende en belangrijkste redenen van het optreden van geweld. Om dat geweld de baas te blijven zijn wetten gemaakt en heeft men individuen rechten gegeven. Ger Groot denkt niet dat geweld ooit volledig geëlimineerd kan worden. Elke sociale en politieke orde is volgens hem op de mogelijkheid van geweld gebaseerd om de vrede te handhaven. Ook de Nederlandse staat bezit het geweldsmonopolie. Dat wil zeggen dat alleen de staat het recht heeft geweld uit te oefenen wanneer dat nodig is; gecontroleerd geweld ten gunste van de samenleving.

Mevrouw Cvyeta Novakovic, directrice van het 'Centre for Culture of Peace and Nonviolence' (CCPN) in Tuzla, Bosnië, vertelde over het werk van deze organisatie. De CCPN is in 1997 gestart en probeert een proces van vrede en geweldloosheid op gang te brengen. Mensen worden geholpen hun problemen te verwerken. Er wordt met gemengde groepen gewerkt, bijvoorbeeld met mensen vanuit beide delen van Bosnië-Herzegowina, met gevangenen en soldaten etc.. Mensen leren zo hun eigen rol onder ogen zien.
Van de inleiding van Rabbijn Soetendorp heb ik helaas geen aantekeningen gekregen, zodat ik het uit mijn geheugen moet doen. De kerken, ook de synagogen en moskeeën, hebben een slechte rol gespeeld waar het gaat om 'begrip voor andersdenkenden'. In plaats van mensen tot elkaar te brengen, werd angst en vijandschap gepredikt. De gevolgen daarvan zien we in het Midden-Oosten, Ierland, Joegoslavië. Voorgangers van de verschillende kerken moeten de handen ineen slaan bij het opheffen van die vijandschap. Het is hun taak mensen respect en begrip voor andersdenkenden bij te brengen.

Een vondst was Bert van Meggelen als gespreksleider. Op een heel bijzondere wijze heeft hij de gesprekken geleid en samengevat. Door het stellen van kritische vragen aan de verschillende inleiders werd het debat verdiept. Anecdotes en grappen verlevendigden het gesprek. Heel knap. Een andere vondst was de beeldanimatie, zodat zelfs Erasmus zich in de discussies kon mengen.

De pauzes werden verlevendigd met zang van het koor 'Handen van de hoop' en orgelmuziek. In de kerk was een mooie fototentoonstelling, gemaakt door leerlingen van verschillende scholen, daarbij door kunstenaars geholpen. De organisatie was áf en in de wandelgangen heb ik daar veel lof over gehoord. Het enige negatieve was de erbarmelijke kou in de kerk.

Tilly de Waal

vorig bericht hierover
volgend bericht hierover

hoofdmenu    inhoudsopgave    archief    over 'tKA   

Laatst gewijzigd: 9 september 2001