UNEP-rapport over munitie met verarmd uranium goed voor doofpot?

't Kan Anders
2001 nr. 3

hoofdmenu

inhoudsopgave
archief
over 'tKA
uw reactie

Kort na de kopijsluiting van de KA van januari/februari werd bekend dat de in Kosovo gevonden DU-munitie *) U-236 bevat. Deze uranium-isotoop (variant) komt van nature niet voor, maar is een afvalproduct van de kernenergieproductie. Intussen is ook het uiterst giftige plutonium in de munitie aangetoond (UNEP 16 februari). Volgens de UNEP (VN-milieu-organisatie) zijn de concentraties uiterst laag en 'vermoedelijk' ongevaarlijk.

Henk van der Keur op HVP-vergadering
Verrassend genoeg was Henk van der Keur (LAKA) , die op 13 februari voor de circa vijfentwintig bezoekers van de HVP-jaarvergadering sprak, ook niet onder de indruk van het gevonden U-236. Hij legde er de nadruk op dat DU-munitie zich door de chemische samenstelling heel anders gedraagt dan natuurlijk uranium. Hierdoor is het gevaarlijk. Toch wordt het gewoon verhandeld. Zo bezitten onder andere Taiwan, Turkije, Israël, Saoedi-Arabië, Jordanië en Pakistan DU-munitie. In Nederland is vanwege Urenco (Almelo) een aanzienlijke DU-voorraad aanwezig: 38.000 ton.

Regering moet NAVO om tijdelijk verbod DU-munitie vragen
Vlak voor het krokusreces heeft de Tweede Kamer een motie van Albayrak (PvdA) aangenomen, die de regering verzoekt de NAVO en de VN te vragen of het gebruik van DU-munitie kan stoppen totdat duidelijk is of de munitie al dan niet gevaarlijk is. Eerder werd een soortgelijke resolutie aangenomen door het Europese parlement. Volgens staatssecretaris Van Hoof is de NAVO gewoonlijk doof voor dit soort verzoeken. De VVD is zelfs bang dat de NAVO geïrriteerd zou kunnen raken.

UNEP-rapport maart 2001
Het UNEP-team heeft in november 2000 elf locaties in Kosovo bezocht, monsters genomen en door diverse laboratoria laten onderzoeken. Uit de resultaten trekt de UNEP onder meer de volgende conclusies:

  1. Er is geen meetbare verspreiding van DU op het grondoppervlak rond de inslagplekken. De verspreiding veroorzaakt in ieder geval geen belangrijke stralings- of chemische risico's.
  2. Ook op korte afstand (meters) is de grond nauwelijks verontreinigd (op 10 - 20 cm is uraniumoxide gevonden) en de straling is zeer laag.
  3. Besmetting van lucht, water en planten levert geen duidelijk risico op. Het enige risico bestaat uit de consumptie van de grond bij het inslagpunt. De stralingsrisico's zijn dan ook nog nihil, maar de giftigheid is hoger dan toegestaan door de Wereld Gezondheids Organisatie (WHO).
  4. UNEP heeft geen besmette water, melk, voorwerpen of gebouwen gevonden.
  5. In de twee weken intensief zoeken zijn slechts 7,5 granaten gevonden. Dat betekent dat de rest verspreid is over een groter gebied dan verwacht, dieper in de grond zit of al is opgeruimd.
  6. Als er over een groter gebied nog verspreid munitie ligt, kan deze worden opgeraapt. Hierdoor is een geringe kans op opname van DU, maar de stralings- en chemische risico's zijn verwaarloosbaar. Dat geldt ook als iemand de munitie op zak meedraagt.
  7. Als een grote hoeveelheid munitie dieper de grond in is gedrongen, kan op den duur de WHO- standaard voor uranium voor drinkwater worden overschreden. De straling blijft echter laag. Of de WHO-standaard wordt overschreden kan beter in gebieden worden onderzocht waar DU langer geleden is gebruikt.
  8. De gevonden hoeveelheden uranium-236 en plutonium-239/240 zijn zo laag dat ze geen risico vormen.

De UNEP beveelt aan:
  1. Alle locaties waar DU is gebruikt moeten worden onderzocht, munitieresten gemarkeerd en opgeruimd. De munitie moet niet alleen worden onderzocht op uranium, maar ook op zwaardere elementen zoals plutonium.
  2. Daar waar bodemverontreiniging is aangetroffen, moet deze worden verwijderd of geïsoleerd.
  3. Het grondwater moet gedurende een lange periode worden onderzocht op uranium.
  4. De bevolking moet worden voorgelicht over de risico's van DU.
  5. Meer onderzoek naar het gedrag en risico's van DU is nodig.
  6. Het langere-termijngedrag van DU kan het beste tegelijk met een milieuonderzoek in Bosnië-Herzegovina plaatsvinden, waar het DU vijf jaar geleden is gebruikt.

Het uitgebreide rapport is beschikbaar op de UNEP-internet site:
http://balkans.unep.ch/du/du.html.
Het hoog 'er is niets aan de hand'-gehalte van het rapport is helaas door de pers overgenomen. Dat de UNEP zelf vraagtekens bij de conclusies zet, is een nuance die snel ondersneeuwt, zelfs bij kwaliteitskranten als de NRC. In haar persbericht van 13 maart doet de UNEP de suggestie dat de WHO, UNEP en het Internationaal Atoom Energie Bureau (IAEA) gezamenlijk onderzoek zouden kunnen uitvoeren in gebieden waar DU is gebruikt. Dat is een goed idee, de WHO kan bevolkings- en epidemiologisch onderzoek doen.
Dat de suggestie in een persbericht staat en niet in de aanbevelingen van het rapport is echter tekenend. Door tegenwerking van NAVO-landen kan de uitvoering van een gezamenlijk onderzoek nog wel jaren duren. Vooralsnog dreigt het probleem in een nieuwe doofpot, namelijk de beperkte taakstelling van de UNEP, terecht te komen. Ondertussen zullen wij regelmatig rapportages kunnen zien met slachtoffers die kanker hebben gekregen of onvoorstelbare misgeboorten.

Jan Taat

* DU staat voor 'Depleted Uranium', verarmd uranium

hoofdmenu    inhoudsopgave    archief    over 'tKA   

Updated: 24 mei 2001